In Nederland kennen we Chumbawamba eigenlijk vooral van hun hitsingle Tubthumping, die eind 1997 de Top 10 haalde. Dat was precies halverwege het 30-jarig bestaan van de band. Eind 2012 gingen ze uit elkaar, waarna in het voorjaar van 2013 nog een laatste EP verscheen, het al in 2005 opgenomen In Memoriam Margaret Thatcher. Maar het collectief werd dus al in 1982 opgericht.
Ik ben zelf niet iemand die zich snel politiek uitspreekt. Niet omdat ik er geen mening over heb, maar omdat ik eerlijk gezegd vaak niet zo’n zin heb in discussies daarover. Zeker niet nu veel mensen niet meer gevoelig zijn voor argumenten, maar zich al op voorhand ingraven en zich vastklampen aan een rotsvast geloof in het eigen gelijk. Gesprekken leveren dan eerder een grotere kloof op dan toenadering. Zonde van tijd, energie én vertrouwen in de mensheid, vind ik.
Maar er zijn ook mensen die van het ventileren van hun mening hun roeping gemaakt hebben, en die graag provocatie inzetten als (stijl)middel om een onderwerp aan de kaak te stellen. Voor beide invalshoeken is iets te zeggen en het is goed dat allebei die menstypen bestaan.
De Engelse band Chumbawamba behoort tot de mondige categorie. En dan bedoel ik niet bepaald blad-voor-hun-mondig. De bandleden woonden samen in een kraakpand. Ze kwamen uit de anarcho-communistische hoek en hadden een broertje dood aan autoriteit (en aan de autoriteiten in het bijzonder). Ze lieten in hun nummers maar weinig politieke en maatschappelijke onderwerpen onbesproken. Dierenrechten, pacifisme, de klassenstrijd, Marxisme, feminisme, homofobie, antifascisme… En dat alles op een bedje van (punk)rock, pop en folk, geïnspireerd door artiesten als The Fall, PiL, Wire en Adam & The Ants. Ik ben zelf niet (in eerste instantie) van de songteksten, maar Chumbawamba bracht ze met zo’n stelligheid en (excusez le jeukterm) urgentie, dat je er wel naar móest luisteren.
Het is veelzeggend dat de allereerste track van Chumbawamba in 1982 verscheen op een verzamelalbum met de titel Bullshit Detector 2. Overigens brachten ze hun eerste materiaal alleen op cassettes uit, om daarna te switchen naar vinyl. De titel van hun eerste LP uit 1986 laat ook weinig aan de verbeelding over: Pictures Of Starving Children Sell Records. Dit was een aanklacht tegen het Live Aid-concert. ‘C’est le ton qui fait la musique’. Rond 1990 verkocht de band genoeg platen om de bandleden in staat te stellen hun banen op te zeggen en fulltime muzikant te worden. Wat niet veranderde, was hun neiging om collega-popartiesten op de hak te nemen. Toen Jason Donovan het blad The Face voor de rechter daagde omdat dat schreef dat hij zou liegen over zijn homo-zijn, liet Chumbawamba honderden T-shirts drukken met ‘Jason Donovan – Queer As Fuck’ erop. Die gaven ze gratis weg bij hun single Behave.
Niet lang daarna verscheen hun volgende album, dat niet treffender getiteld had kunnen zijn dan Anarchy. Met de singles daarvan, Enough Is Enough en Timebomb, haalde de band eind 1993 voor het eerst de Engelse hitlijsten. De eerste daarvan is de Hidden Treasure van vandaag. Enough Is Enough is een nummer met een enorme drive en een duidelijk antifascistische tekst. Ik krijg nog steeds kippenvel bij het beluisteren. Vooral de manier waarop de muziek invalt in het acapella refrein zorgt altijd weer even voor een luchtdrummomentje. Überhaupt een ijzersterk refrein trouwens, dat uitnodigt tot meezingen, zodat iedereen de boodschap mee scandeert: ‘Open your eyes, time to wake up / Enough is enough is enough is enough’. Helaas is die nog steeds actueel. Op het nummer is ook MC Fusion, de rapper van hiphopgroep Credit To The Nation te horen. Zij waren net doorgebroken met Call It What You Want, waarin ze de openingsriff uit Nirvana’s Smells Like Teen Spirit sampleden. De B-kant van Enough Is Enough – Hear No Bullshit (On Fire Mix) – is in feite een mash-up van CTTN’s Hear No Bullshit See No Bullshit Say No Bullshit uit 1993 en het nummer Mouthful Of Shit van Chumbawamba’s latere album Anarchy.
Totdat ze vier jaar later definitief doorbraken met Tubthumping, zou Enough Is Enough met een hoogste chartnotering van #56 in Groot-Brittannië de grootste hit van de band blijven. Er is ook een clip bij gemaakt, die je hier kunt bekijken (tekst gaat daaronder verder):
Tijdens de opname van hun volgende album tekende Chumbawamba bij het major label EMI. Een niet-oncontroversieel besluit, want in 1989 had de band nog bijgedragen aan een EP met de weinig verhullende titel Fuck EMI. Ook in andere vroege nummers van de band hadden ze volop kritiek geuit op de major. En zo was deze stap voor anarcho-punkband Oi Polloi weer de aanleiding om de anti-Chumbawamba-EP Bare Faced Hypocrisy Sells Records uit te brengen. Zo houdt men elkaar in die kringen wel bezig 😉. Chumbawamba betoogde echter dat dit hen de mogelijkheid gaf de band financieel levensvatbaar te maken en bovendien hun boodschap aan een groter publiek te communiceren. In dat laatste bleken ze al snel gelijk te krijgen. Hun eerstvolgende single Tubthumping werd hun grootste hit. Het was niet hun meest politiek geladen track (in feite gaat het over de band zelf), en waarschijnlijk is dat een van de redenen dat het zo breed aansloeg. Het haalde #2 in Engeland (waar er 880.000 van over de toonbank gingen) en werd ook bij ons een Top 10-hit.
Ondanks deze schijnbare sell-out waren de bandleden nog niet van hun principes afgestapt. Voorvrouw Alice Nutter riep de fans die zich de CD’s van de band niet konden veroorloven op om die dan maar te stelen bij grote winkelketens als HMV en Virgin. Die laatste haalde hun albums daarop uit de rekken en verkocht ze alleen nog vanachter de toonbank. Vlak daarna speelde de band tijdens de BRIT Award-uitzending een versie van hun genomineerde single Tubthumping met een aangepaste tekst. Die haakte in op de weigering van de regering om de stakende havenarbeiders in Liverpool te steunen. Later die avond gooide zanger Danbert Nobacon een glas water over vicepremier John Prescott, die in de zaal zat. Eind van de eeuw weigerde de band een aanbod van $1,5 miljoen van Nike om Tubthumping te gebruiken in een WK-commercial. Een paar jaar later accepteerden ze wel een ton in euro’s van General Motors voor het gebruik van hun nummer Pass It Along in een reclame voor een Pontiac-model. De band doneerde het geld aan twee protestgroepen, die er vervolgens een campagne tegen GM mee financierden. Anarchisme via een U-bocht, lachen man!
